Pnömoni ne demek? Pnömoni ne anlama geliyor, belirtileri ve tedavisi nasıldır?

Ülkemizde corona virüsü vaka ve ölü sayısı Sağlık Bakanlığı tarafından açıklanmaya devam ederken bazı kelimelerden "Pnömoni nedir, belirtileri nelerdir? " gibi soruların yanıtları araştırılıyor. Halk arasında zatürre olarak bilinen pnömoni akciğerdeki hava keseciklerinin iltihaplı bir sıvı ile dolması anlamına geliyor. Pnömoni halk arasındaki bilinen tabiriyle zatürre; kısaca akciğer dokusunun iltihaplanmasıdır. Bakteriler başta olmak üzere çeşitli mikroorganizmalara bağlı olarak meydana gelir.

Bazı pnömoni türlerinde hasta kişiden sağlam kişilere doğrudan bulaşma riski vardır. Ama hastalık çoğunlukla, hastanın kendi ağız, boğaz veya sindirim kanalında bulunan mikropların akciğere ulaşmasıyla meydana gelmektedir. Normal durumda hastalığa neden olmayan bu mikroplar, vücut savunması zayıf düşmüş kişilerde pnömoni oluşturur. Dolayısıyla pnömoni'nin oluşmasında bulaşmadan çok, kişinin vücut direncini kıran risk faktörleri rol oynar.

Pnömoni ne demek?

Halk arasında zatürre olarak bilinen Pnömoni akciğerlerin klinik ve radyolojik olarak tespit edilen inflamasyonudur. Yüksek riskli bir hastalık olan zatürre ülkemizde ölümlerde beşinci, infeksiyon hastalıklarında birinci sıradadır.

Zatürre (pnömoni) tipleri nelerdir?

Zatürrenin 3 tipi vardır.

Toplum kökenli pnömoni

Hastane kökenli pnömoni

Bağışıklığı baskılanmış hastada pnömoni

Günlük yaşamda ortaya çıkan pnömoni(zatürre) nedir?

Günlük yaşamda ortaya çıkan pnömoniye “ Toplum Kökenli Pnömoni” denir. Genellikle bakteriyel infeksiyon sebeplidir. Klinik seyrine göre toplum kökenli pnömoni yani zatürre tipik Zatürre ve A Tipik Zatürre olmak üzere 2 gruba ayrılır.

Zatürre yani Pnömoni belirtileri nelerdir?

Tipik zatürre ve A tipik zatürre belirtileri birbirinden farklıdır.

Tipik Zatürre Belirtileri:

Akut ve gürültülü bir tablo ile başlayan zatürredir. Üşüme ve titreme ile yükselen ateş, öksürük, sarı yeşil veya pas renginde koyu balgam, ciğer zarı tutulmuşsa nefes alıp verirken yan ağrıları ve nefes darlığı şikayetleri tipik zatürrenin ilk belirtileri arasındadır. Tipik zatürre belirtisi olarak solunum yetmezliği yaşanabilir. Akciğer grafisinde lober tutulum olur. Kanda lökosit(WBC-Beyaz küre) ve CRP yükselmesi, formülde sola kayma olur. Etkenler genellikle Streptococcus Pneumoniae, Hemophilus Influenza, gram negatif aeroblar ve anaerob basillerdir.

A Tipik Zatürre Belirtileri:

Subakut ve sinsi bir başlangıç vardır. Eklem ve kas ağrıları, halsizlik, iştahsızlık gibi ön belirtiler görülür. Kuru öksürük, hışırtılı solunum, akciğer dışı organların tutulumuna bağlı baş ve karın ağrıları gibi şikayetler A tipik zatürre belirtileri arasındadır. Radyolojide yamalı infiltrasyon ve parakardiyak tutulum görülür. Kanda lökosit(WBC) normal veya düşüktür. Etkenler Mycoplasma Pneumoniae , Chlamydia Pneumoniae ( TWAR) , Legionella Pneumoniae, virüsler (Influenza ,RSV,Adenovırus,Coronavirus) dir.

Hangi hastalarda akciğer grafisi normal görülebilir ?

Pnömoninin yani zatürrenin ilk 24 saatinde

Dehidratasyonda ( sıvı ve elektrolit dengesi bozukluğunda)

Nötropenik hastada

Pneumocystis Jiroveci pnömonisinin başlangıç evresinde akciğer grafisi normal görülebilir.

Pnömoni (Zatürre) neden olur, etkenleri nelerdir?

Genellikle vücut direnci düştüğü zaman olur. Başlıca zatürre etkenleri bakteriler, virüsler ve mantarlardır. En sık görülen patojen etken Streptococcus Pneumoniae denilen bakteridir. Okul yaşındaki çocuklarda Mycoplasma Pneumoniae pnömonisi görülebilir. Çocuklarda ve gençlerde zatürre nedeni daha çok viral zatürrelerdir. ( %66). Erişkinlerde bu oran %13 civarındadır. Erişkinlerde bakteriyel pnömoniler daha sık görülür. Viral ve bakteriyel pnömoni ayırımı zordur. Bu nedenle mutlaka ilk dört saat içinde antibiyotik başlanmalıdır. Etkenlerine, laboratuvar ve radyolojik bulgulara ve klinik seyre göre doktor tarafından tipik ve atipik ayırımı yapılır ve tedavi ona göre düzenlenir.

Zatürre (Pnömoni) risk faktörleri nelerdir?

Kişinin eşlik eden hastalıklarının varlığı zatürre risk faktörleri arasındadır.

KOAH, Bronşektazi, kistik fibrozis, bronşial astım, İnterstisyel akciğer hastalığı gibi kronik akciğer hastalıkları

Halk arasında şeker hastalığı olarak bilinen Diyabet(Diabetes Mellitus)

Kalp yetmezliği

Böbrek yetmezliği

Karaciğer yetmezliği

Bağışıklığı baskılayan hastalıkların varlığı

Kanser hastaları

Çocuk yaş ve 65 üstü yaş

Huzurevinde kalma veya evsizlik durumu

Yakın zamanda konaklamalı seyahat

Sigara ve alkol kullanımı

Yatalak hastalar

Yoğun bakımda tedavi gören hastalar

Büyük operasyonlar zatürrenin en önemli risk faktörleridir.

Bunların yanında;

Bilhassa yaşlılarda yiyecek ve içeceklerin aspirasyon sorunu

Bozuk ağız ve diş sağlığı

Dalağın operasyonla alınmış olması

HIV pozitif hastalar ve AİDS hastaları

İlaç ve uyuşturucu bağımlılığı

Alkolizm

Uzun süreli kortizon kullanımı

Kas hastalıkları

Felçli hastalar

Organ nakilli hastalar

Geçirilmiş operasyonlar zatürreye yol açan durumlardır.

Zatürre hastalığında bulaşıcılık ve korunma için neler yapılmalıdır?

Bilhassa viral etkenler varsa pnömoni yani zatürre kolaylıkla bulaşabilir. Kapalı ve kalabalık alanlar, okullar, yurtlar, hapishaneler, , kışlalar ,huzurevleri zatürre için riskli bölgelerdir. Genellikle damlacık infeksiyonu ile bulaşma olur. Öksürük, ağız ve burun sekresyonları, klimalar, kirli sular, su sistemleri risk oluşturabilir. El temizliği çok önemlidir.

Zatürreden korunmada el temizliği, maske kullanımı, sigaranın bırakılması, influenza ve pnömoni aşıları, antiviral ilaçlar, özellikle salgın dönemlerinde kalabalık yerlerden kaçınma korunmada önem kazanır.

Pnömoni(Zatürre) aşıları nelerdir?

En sık görülen etken olan Streptococcus Pneumoniae ‘ nin sebep olduğu bakteriyemiden korunmak amaçlı kullanılır. İki tip pnömoni aşısı vardır:

Polisakkarid aşı: 5 yıl süre ile koruyucu olup B hücrelerini etkiler. Bellek hücrelerini etkilemez. Hafif etkilidir. Kas içi yapılır.

Konjuge aşı: Ömür boyu etkili bir aşıdır. B hücrelerini ve hafıza T hücrelerini etkiler. 65 yaş üstü kişilerde, risk faktörü yüksek kişilerde bir kereye mahsus konjuge aşı ve 6 ay sonra 5 yılda bir olmak üzere polisakkarid aşı Deltoid kası içine yapılır.

Zatürre aşısı kimlere yapılır?

Tüm 65 yaş üstü kişiler, kronik akciğer, kalp, karaciğer, böbrek hastaları, diyabet hastaları, BOS (beyin omurilik sıvısı) kaçağı olanlar, koklear implant yerleştirilenler, splenektomili hastalar, HIV pozitifler ve AİDS hastaları, alkolizm, sigara bağımlıları, beslenme yetersizlikliği olan kişiler, hemoglobinopatiler, uzun süre steroid kullananlar zatürre aşısı olmalıdır.

Grip aşısı kimlere yapılır?

Grip salgınları zatürre yani pnömoni için yüksek risk faktörüdür. 65 yaş üstü kişilere, kronik akciğer, kalp, böbrek ve karaciğer hastalarına, görevi gereği yüksek riskli kişilere (sağlık çalışanları, güvenlik görevlileri, temizlik görevlileri) grip aşısı önerilir.

Zatürre teşhisi nasıl konulur?

Doktorun hastadan aldığı hastalık hikayesi ve fizik muayenesi

Etken tespiti için balgam ve kan kültürleri

İdrarda Legionella antijeni bakılması

Viral paneller

İnfeksiyon belirteçleri (kanda lökosit sayısı, CRP, Prokalsitonin )

Kan sayımı

Karaciğer ve böbrek fonksiyon testleri

Serum elektrolitleri, serum proteinleri ve albümin düzeyi tayini

Radyolojik tetkikler ( akciğer grafisi, bilgisayarlı toraks tomografisi, toraks ultrasonu) zatürre teşhisinde en önemli yöntemlerdir.

Pnömoni yani zatürre hangi hastalıklar ile karışabilir ?

Kalp yetmezliği

Pulmoner emboli

Tüberküloz

Akciğer kanseri ve akciğere metastaz yapan hastalıklar

Yabancı cisim aspirasyonları

Vaskülit denilen hastalık gurubu

İnterstisyel akciğer hastalıkları

Kist hidatik

Sistemik hastalıların akciğer tutulumları ayırıcı tanıda göz önüne alınması gereken hastalıklardır.

Zatürre tedavisi nasıl yapılır?

Öncelikle hastanın hastalığın tanımı, seyri, komplikasyonlar konusunda bilgilendirilmesi gerekir. Hastalığın iyi bir anamnezinin alınması ve fizik muayene önemlidir. Zatürrenin ayaktan tedavi esnasında;

Belirtiler kötüleşirse, belirginleşirse

Yeni bulgular ortaya çıkarsa

3 gün içinde düzelme olmazsa

Hasta kendini kötü hissederse derhal doktora başvurmalıdır.

Zatürre tedavisi ayaktan, hastaneye yatırılarak veya yoğun bakımda yapılır. Hastalığın ciddiyetinin ve ölüm riskinin belirlenmesinde, yatış kararında ve hastalığın gidişatının tayininde bazı Uluslararası skorlama yöntemleri kullanılır. En önemlileri PSI, CRB 65, CURB 65, A-DROP, SMART-COP2’tur. Hastanın şuur bulanıklığı olması, solunum yetmezliği bulguları, üre ve kreatinin yüksekliği, ileri yaş, tansiyon düşüklüğü, solunum sayısı önemli kriterlerdir. Ayrıca hastanın sosyal durumu da önemlidir. Evsizler, huzurevinde kalanlar, ulaşımı güç yerlerde yaşayanlar, fiziksel ve mental engelli kişiler, yalnız yaşayanlar önemli bir risk gurubu oluşturur.

Hastane yatış süresi ve damar yolu ile antibiyotik kullanımı mümkün olduğunca kısa tutulmalıdır. Bu kararları klinisyen doktor verecektir. Gereğinden uzun hastane yatışları ek infeksiyon riski getirir.

Antibiyotik değiştirme kararını doktor verecektir. Gerekirse infeksiyon hastalıkları uzmanına danışılır.

Bilinmelidir ki hiçbir antibiyotik tamamen masum değildir. Her ilacın yan tesirleri ve alerji riski vardır. Toplumun % 10’ u penisilin alerjisi olduğunu iddia eder. Bunu da çocukken ilaç sonrası döküntü olmasına bağlar. Ancak bu söylenenlerin % 10’undan azında penisilin alerjisi vardır. Penisiline akut alerjik reaksiyon gösteren kişilerde çok dikkat edilmelidir. Bu kişilerde aynı zamanda sefalosporinlere ve beta laktam gurubu antibiyotiklere de alerji vardır.

Doktorun kararıyla antibiyotikler, antiviral ilaçlar, sıvı ve elektrolit desteği, ağrı kesici ve ateş düşürücüler, beslenme takviyesi uygulanır. Yatak istirahati yapılmalıdır. Zatürrenin tedavisine ayaktan tedavi uygulanabileceği gibi hastane yatışı, yoğun bakım yatışı ve mekanik solunum desteği de gerekebilir. Bunlara doktor karar verecektir.

Hastalık bilgileri, bölgesel antibiyotik direnci, grip, Mycoplasma oranları, kişinin sosyal durumu, yakın zamanda antibiyotik kullanımı, konaklamalı seyahat tedavide önemli bilgilerdir.

Mutlaka ilk 4 saatte antibiyotik başlanmalıdır. Sepsis şüphesi veya diğer yüksek risk kriterleri varsa bir saat içinde antibioterapi başlanmalıdır.

Hastanın oral alımı varsa ve hastalık ağır değilse ağız yoluyla antibiyotik verilmelidir. Damar yoluyla antibiyotik başlanmışsa 48 saat içinde değerlendirilip durum uygunsa ağızdan antibioterapiye geçilmelidir.

Yapılabilirse mutlaka etken tayini için araştırma yapılmalıdır.(Balgam kültürü, kan kültürü, idrarda Lejyonella antijeni, viral paneller gibi )

Hastalar ve yakınları hastalık seyri ve ilaç yan tesiri konusunda bilgilendirilmelidir.

Hastanın genel durumu iyi, şuuru açık, koopere ise, hastalık stabil, dirençli bakteri söz konusu değil ise, 48 saattir ateş yoksa, hasta hipotansif değilse, solunum yetmezliği yoksa, zatürre tedavisi 5 gün yeterli olabilir. Ancak zatürre tedavisinin süresine en iyi kararı hastanın doktoru verecektir. Doktor klinik duruma göre zatürre tedavisini 3 haftaya kadar uzatabilir.