Baba adayları dikkat, sedanter yaşam tarzı kısırlık nedeni olabilir!

Covid-19 önlemleriyle evlere kapandığımız şu günlerde yaşam tarzımızda da ciddi değişiklikler oldu. Uzaktan çalışma, sokağa çıkma yasakları gibi tedbirler gün içinde oturarak harcadığımız zamanı da artırmış durumda. Normalde günlük ihtiyaçlar ya da iş nedeniyle her gün dışarı çıkıp, farkında olmadan uzun yürüyüşler yaparken, şimdi zamanımızın büyük kısmını televizyon ya da bilgisayar karşısında oturarak geçirir olduk. Buna kitap okumak, telefonda sosyal medya dünyasında gezinmek ya da kişisel hobi uğraşlarını da ekleyebiliriz. Dost-aile ziyaretleri, alış-veriş merkezlerinde dolaşmak, sinema, piknik, toplu aktiviteler uzun bir süredir anılarımızda kaldı. İşte, günlük yaşantımızda hareketin yerine sedanter bir yaşam tarzına geçmemiz bazı sorunları da beraberinde getirdi. Bunlar arasında önemli bir konu da testislerde ve hormonal dengedeki değişikliklerdir.

Danimarka’da 1210 erkek üzerinde yapılan bir çalışmaya göre, televizyon karşısında günde 5 saatten fazla zaman geçirenlerde sperm sayısı ve testosteron hormonu anlamlı derecede düşmekte. Polonya’da yapılan bir diğer araştırma ise, günde 5 saat çalışan bir erkeğin zamanının yarısından fazlasını sedanter bir vaziyette geçirmesi durumunda, sperm DNA hasarı gelişme riskinin iki kat artacağını ortaya koydu. Başka araştırıcılar da benzer sonuçları bildirmekte. Hepsinin ortak noktası, yaşam tarzımızda hareketin azalması ile testiküler fonksiyonların olumsuz yönde etkileneceğidir. Özellikle çocuk yapmaya niyetlenen çiftlerin bu sonuçları dikkatle değerlendirmeleri gerekiyor. Sperm kalitesinde bozukluk yapan nedenler arasında sedanter hayat önemli bir yer tutar.

Sedanter yaşam tarzı, zamanın oturarak ya da yatarak geçirilmesi anlamına gelir. Bunun neticesinde obezite, vücut yağ kitlesinde artış, diyabete eğilim, kalp-damar hastalıkları, metabolik sendrom, psikolojik bozukluklar gibi çok önemli rahatsızlıkların görülme sıklığı da artmaktadır. Ama üreme fonksiyonları açısından asıl sorun, hareketsiz vaziyette uzun süre oturmaya bağlı testislerde ısı artımıdır. Testisleri bozan bir diğer faktör ise, hareketsizliğe bağlı testosteron hormonundaki düşüklük ve bunun sperm üretimini olumsuz etkilemesidir. Testislerin normal bir sperm üretimi yapabilmesi için vücut ısısından yaklaşık 2-3 derece daha soğuk ortamda bulunması gerekir. Skrotal kese testisler için bu bakımdan ideal bir ortamdır. Ama uzun süre oturur vaziyette testislerin sıkışması bu dengeyi bozar ve skrotal ısıyı artırır. Sedanter hayatın testosteronu düşürdüğü de gösterilmiştir. Burada hareketsizlik kadar, aşırı kilo alımının da etkisi var. Nitekim sedanter yaşam tarzının bir sonucu vücut kitle indeksinin artmasıdır, yani obezite. Burada sadece metabolizmanın yavaşlaması değil, televizyon karşısında düzensiz atıştırmalıkların da rolü olduğunu hatırlatalım. Şayet vücut kitle indeksi 25 kg/m2’nin üzerine çıkmışsa, tehlike başlamış demektir. Sedanter yaşama sigara ve alkol de eklenirse, hiç kuşkusuz durumun vahameti daha da artacaktır. Sedanter yaşamın ilginç bir sonucu da D vitaminini düşürmesi. Uzun süre oturur vaziyette televizyon seyredilmesinin D vitaminin düşüreceği ve bunun da sperm üretimini bozduğu yönünde yayınlar var. Gerçekten de, fiziksel aktivite ile D vitamininin arttığı ve kemik yapısının daha sağlam olacağı zaten bilinmekte. Sedanter yaşamın neden olduğu yukarıda sayılan faktörlerin hepsi de, oksidatif stres yaratarak sperm DNA hasar oranını yükseltici etki gösterirler. Sperm DNA hasarlarının kısırlıkla yakın ilişkisini bir çok yerde irdelemiştik.

Peki, madem zorunlu olarak yaşam tarzımız değişti ve sedanter bir hayatımız oldu, bunu önlemek için ne yapmalıyız? Düzenli fiziksel alıştırmalar kesinlikle fayda sağlayacaktır. Haftada 3 kez, 1 saat süreyle hafif egzersizin sperm değerlerini yükselteceği gösterildi. Bunu yürüme, koşma, yüzme, evde kişisel beden hareketleri gibi herkes kendine uygun bir faaliyette bulunarak yapabilir. Ancak aşırı fiziksel aktivite ve ağır sporlar gerek hormonal gerekse metabolik olarak ters etki gösterebilir. Bizim önerdiğimiz, orta derecede fiziksel aktivitelerdir. Her şeyde olduğu gibi beden hareketlerinde de aşırıya kaçmak zarar verebilir.