Yüksek ateş nasıl düşürülür? | Ateş dürüşme yolları...

Normalde çocuklarda vücut sıcaklığı 36 – 37.5 derece arasında olur. Aynı zamanda bilmekte fayda vardır ki; vücut sıcaklığı öğleden sonra daha yüksek olurken geceleri genelde daha düşük olur. Ancak bir yaşın altındaki bebeklerde vücut sıcaklığı 39 dereceye, bir yaşından büyüklerde ise 39.4 dereceye çıktığında yüksek ateş söz konusudur ve ihmale gelmez.

“Ateş” nedir?

Ateş beynin hipotalamus bölgesinin kontrolü altında olan savunma sisteminin doğal bir tepkisidir. Bu bölge hastalık nedeniyle vücutta salgılanan PGE2 maddesinden etkilenip, vücuda “Isı derecesini artır” emrini verir. Kısacası, “Ateş” vücut ısısının normal seviyenin üzerine çıkması durumudur.

Normal vücut ısısı 36.8 + 0.7 derecedir. Sınıflama olarak ise:

38-39 derece hafif
39-40 derece orta
40-42 derece yüksek ateştir.

Bebeklerde yüksek ateş düşürülemediğinde acilen doktora gidilmedilir.

Yüksek ateş, bir nevi bebek/çocuk sağlığının normal gitmediğini ve buna bağlı olarak bir hastalığın varlığını işaret eder. Vücuda girmiş bir mikroorganizma ya da toksik maddeye karşı vücudun savunmaya geçmesi olarak tanımlanabilir. Ateşin yükselmesi ile bu organizmaların çoğalmaları engellenir. Çünkü pek çok mikroorganizmanın 36 derece üzerinde yaşaması zordur. Ayrıca yüksek ateş ile bağışıklık sistemi aktif hale gelir ve dokuların metabolizması artar. Bu durumda aslında ateşin vücudun hastalıklara karşı bir savaşma yöntemi olduğu unutulmamalıdır.

39 Derece ve Üzeri Ateşe Dikkat!

Bebek ve çocuklarda vücut sıcaklığı 39 derece üzerine çıktığında vücut çok enerji harcamaya başlar. Böyle bir durumda kalp, beyin ve karaciğer gibi organlar daha fazla kana ihtiyaç duyar. Kol ve bacaklardaki damarlar ise büzülür ve buralara daha az kan gider, buna bağlı olarak el, kol ve bacaklar soğur. Gövdede ise sıcaklık yükselir. Tüm bu olaylar gerçekleşirken vücut alacalı bir görünüm kazanır.

Vücut sıcaklığının artması ile tüm dokular fazladan oksijene ihtiyaç duyarlar. Bu ihtiyacı gidermek için ise kalp ve solunumun hızlanması gerekir. 6 aylıktan küçük bebeklerin kalpleri ve solunumları zaten hızlı olduğu için onlarda sorun olmaz ancak 6 aydan büyük bebeklerde ateşin yükselmesi sonucunda kalp ve solunum bu duruma ayak uyduramazsa beyin fazla oksijen tüketimini engellemek için vücutla bağını keser. Bu durum havale olarak bilinir. Havale geçiren bir bebek/çocukta bilinç yitimi, istemsiz kasılmalar ve vücutta katılaşma söz konusudur. Havaleden bahsedebilmek için ateşin genelde 40 derecenin üzerine çıkması gerekir. Ancak yüksek ateş 24 saat içinde tamamen düşmemişse acilen doktora gidilmelidir.

Bizler genelde ateş ve yüksek ateş konuları söz konusu olduğunda direkt elimizi bebeğimizin alnına götürürüz, ancak elimiz soğuk ya da sıcaksa durumu yanlış değerlendirebiliriz. Bu nedenle bebeğinizin alnına yanağınızı koyarak ateşi kontrol ederseniz daha emin olabilirsiniz. Alnı normalden sıcak ise bir de ateş ölçer ile ölçmeniz daha sağlıklı olur.

Ayrıca bebeğiniz,

İyi görünmüyor, kendini iyi hissetmiyorsa, Rengi soluk, üşüyor ve titriyorsa, Yanakları kızarmış ve alnı sıcaksa ateşi var demektir. Bebeğinizin ateşini günde iki kez olacak şekilde sabah ve akşamları ölçmelisiniz. Ateş ölçmek için sayısal ateş ölçerler, şerit ateş ölçerler ve kulaktan ateş ölçerler mevcuttur. Şerit ateş ölçeri kullanmak diğerlerine göre daha kolay olsa da doğru ateş bilgisini vermeye bilir.

Ne yapmalı?

Ateş yükselirken çocuğun üstünü örtmemek, tam tersine çocuğa ince kıyafetler giydirmek gerekir. Bebekler için zıbın, büyük çocuklar için tişört ve ince bir pijama olabilir. Eğer çocuk sıkı giydirilirse, ateş çok fazla yükselir, havale ve su kaybı meydana gelebilir. Ateşli dönemde sıvı ihtiyacı artacağından, beslenebilen çocuklarda ağızdan bol miktarda sıvı gıdalar verilmelidir. Ateş düşürücüler, doktor tavsiye etmişse, kilosuna uygun dozda kullanılabilir. Ateş düşürücü tedavinin amacının, sadece çocuğu rahatlatmak olduğu, ateşe neden olan hastalığı ortadan kaldırmadığı unutulmamalıdır. Koltuk altı 38.50C, rektal 39oC’nin altındaki ateşlerde, ateş düşürücü kullanılmamalıdır. İki ayın altındaki çocuklarda, ateş nedeni mutlaka araştırılmalı, ateş düşürücüler kandan geç temizlendikleri için kullanılmamalıdır. Tüm yaş grubunda, ateşe neden olan hastalık tespit edilmeli ve ona yönelik tedavi başlatılmalıdır. Çocukluk çağında ateşin en sık sebebi, kendiliğinden geçen hastalıklar olduğundan keyifli, genel durumu iyi olan, rahat uyuyan çocuklara ateş düşürücü verilmemelidir. Ateş düşürücülerin de bir ilaç olduğu ve her ilaç gibi bunların da yan etkilerinin olduğu unutulmamalıdır. Çocukluk çağında güvenle kullanılabilecek ilk ilaç parasetamol olmakla beraber, bu ilacın yanlış dozda ya da daha önceden karaciğer hastalığı olan çocuklarda kullanımı, ağır karaciğer yetersizliğine sebep olabilir. Bu yüzden, bir doktora danışmadan eczaneden ilaç alıp kullanmak çocuğa zarar verir.

Farklı ateş düşürücülerin bir arada kullanılması ya da ateşin düşmemesi durumunda, sık aralıklarla aynı ilacın tekrarlanması ilaç zehirlenmesine sebep olabileceğinden tehlikelidir.

Ne zaman doktora başvurmalı?

Çocuğun sağlıklı hâline göre bitkin olması, beslenmemesi, eşlik eden nefes darlığı, şiddetli baş ağrısı, göğüs ağrısı, vücutta kırmızı-mor renkli döküntü ve fiskeler, kusma, boyunu hareket ettirememe, kol ve bacaklarda hareketsizlik, havale, şuur bulanıklığı, şiddetli karın ağrısı, balgam çıkartma, idrar yapmada zorluk ya da idrar renginde bulanıklık, kulak ağrısı ya da kanlı ishal varsa, geç kalmadan doktora başvurulmalıdır. Bunlara ek olarak, daha önceden bilinen kalp, böbrek ya da akciğer gibi hayati organları ilgilendiren kronik bir hastalık varsa, yine evde tedavi denenmemelidir. 2-3 günden uzun süren ateşlerde de doktorun çocuğu muayenesi doğru olur. Ateşi nelerin tetiklediği bilinmeli, bebeğinizin ateşini nasıl ölçeceğinizi öğrenmelisiniz. Yüksek ateş durumunda yapılması gerekenler ile ilgili bilinçlenmelisiniz.

Aileler dikkat! Ateşe bilinçsiz müdahale olumsuz sonuçlara yol açabilir

Suçiçeği veya nezle gibi enfeksiyonlarda ateş düşürücü ilaçlar kullanıldığında hastalık sürecinin ortalama 3-5 gün kadar uzayabildiği de gösterilmiştir. Dolayısıyla mümkünse ateşe müdahale edilmemelidir. Genel bir yaklaşım olarak ateşin derecesine göre değil, çocuğunuzun keyif ve genel durumuna göre ateş düşürücü kullanabilirsiniz. Bazı çocuklar 38 derece ateşte kendini son derece kötü hissederken bazıları ise 40 derece ateşle takla atıp oynayabilirler. Ateş düşürücü kullanırken daha çok, çocuğun o günlerdeki yaşam kalitesini göz önünde bulundurmak gerekir.

Kaç dereceye ateş demeliyiz?

Bu, ateşin ölçüldüğü yere göre değişir. Makattan yapılan ölçümlerde 38 derece üzeri, ağızdan 37.5, koltuk altından 37.2, kulaktan 38 derecenin üstündeki değerler ateş olarak kabul edilmelidir.

Ateş ne kadar yükselirse tehlikeli olur?

Ateşli bir çocuğu değerlendirirken, ateşin yüksekliğinden çok çocuğun genel durumu yol gösterici olmalıdır. Ateşin ne kadar yüksek olduğu, hastalığın ağırlığının bir göstergesi değildir. Çocuklarda ateşin en sık nedeni olan basit viral enfeksiyonlar, 39-40 derece ateşe neden olabilir. Tam tersine, bazı ciddi hastalıklar da çok yüksek ateşe yol açmayabilir. Ancak 0-3 ay arası bebeklerde, normalin üstünde ölçülen bir vücut ısısı- değer kaç olursa olsun- hemen doktora ulaşmayı gerektirir. Daha büyük çocuklarda, çocuğun genel durumuna dikkat etmek gerekir. Eğer çocuk uyanık, aktifse, oynuyorsa, yiyip içebiliyorsa, uykusu iyiyse, solunumu normalse çok korkmaya gerek yoktur. Ancak eğer; uyku hali, huzursuzluk, solunum zorluğu varsa, yeme içmeyi reddediyorsa, şiddetli baş ağrısı varsa, ateşi düşse de genel durumu düzelmiyorsa veya ateş 24-48 saatten uzun sürerse yine doktora götürmek gerekir. Çoğu anne babanın ateşle birlikte aklına gelen havale geçirme olasılığı ise, ancak bazı ateşe hassas çocuklarda, ateşin ani yükselmesiyle görülmektedir.

Ateşin nedenleri nelerdir?

Virüs veya bakterilerin yol açtığı enfeksiyonlar: Soğuk algınlığı, grip gibi enfeksiyonlar ateşin sık görülen nedenleridir. Soğuk algınlığında ilk 24 saat tek bulgu ateş olabilir, diğer belirtiler arkadan gelir. Anjin, orta kulak iltihabı, ishal, idrar yolu enfeksiyonu da ateşe yol açar. Nadiren zatürre, menenjit, tüberküloz gibi ciddi enfeksiyonlar da ateşin nedeni olarak saptanabilir.

Kaynaklar:

Anne bebek dergisi eki – Uz. Dr. Fazlı Yılmazer

Hamilelik, doğum ve bebek bakımı kitabı – Ayşe Öner

Annelik ve bebek bakımı – Elizabeth Fenwick