Çernobil Nükler Santrali nerede? Çernobil patlaması ne zaman olmuştu, neler yaşanmıştı?

Ukrayna'nın kuzeyinde günlerdir devam eden orman yangınlarının, yıllar önce yaşanan felaket sonrası terk edilen Çernobil nükleer santraline birkaç kilometre mesafedeki alana sıçradığı bildirildi. Tur operatörü Yaroslav Emelianenko yangının, kullanım dışı olan santralin bulunduğu Pripyat şehrine ulaştığını söyledi. Emelianenko alevlerin, en tehlikeli nükleer atıkların bulunduğu bölgeye iki kilometre mesafedeki bir bölgeye ilerlediğini ifade etti. Sivil toplum örgütü Greenpeace, alevlerin yetkililerin duyurduklarından çok daha büyük olduğunu söyledi. Reuters'a konuşan Greenpeace Rusya sorumlusu en büyük yangının 34.000 hektarlık bir bölgeye yayıldığı, eski nükleer santralin yalnızca bir kilometre uzağında olan ikinci yangının da 12.000 hektarlık bir alana yayıldığı uyarısında bulundu.

'Radyasyon seviyesi arttı' iddiası

Ukrayna devletinin ekolojik denetim biriminin başkan vekili Yegor Firsov 5 Nisan'da Facebook sayfasında paylaştığı mesajda bölgedeki radyasyon seviyesinin normalin üzerine çıktığı uyarısını yapmıştı.

Hükümet yetkilileri ise bu iddiayı reddedip radyasyon seviyesinin 'normal sınırlarında olduğunu' söylemişti. Firsov da daha sonra bu sözlerini geri çekti.

Dumanların Kiev'e doğru sürüklendiği görüldü.

Pripyat yakınlarındaki Çernobil nükleer santrali, 4 numaralı reaktörün patladığı 1986 yılından bu yana terk edilmiş halde.

Patlamayla Avrupa'nın geneline radyoaktif bulutlar yayılmıştı. Santralin çevresi kısa sürede radyasyonun etkisi altında kaldı.

Nükleer santralin yaklaşık 30 kilometrelik alanında yaşamak yasaklandı.

Çernobil, son operasyonel reaktörü 2000 yılında kapanana kadar enerji üretmeye devam etti.

20. yüzyılın en büyük nükleer kazası olarak da bilinen Çernobil faciasının üzerinden yıllar geçmiş ama bu felaketin izleri hala silinememiştir. Kazadan sonra aşırı radyasyona maruz kalan binlerce insan hayatını kaybetmiş, etrafa ölüm saçan parçacıklar yüzünden sakat bebekler dünyaya gelmiş, bir tek SSCB değil, radyoaktif bulutlardan nasibini alan diğer ülkelerde de Çernobil’in etkileri açıkça görülmüştür.

Hiroşima ve Nagazaki’ye atılan atom bombalarından katbekat daha etkili olan faciadan sonra bölge boşaltılmış, 1970 yılında Çernobil Nükleer Santrali çalışanları için kurulmuş Pripyat, kısa sürede hayalet şehre dönüşmüştür. Peki, sayısız insanın hayatını kabusa çeviren ve dünyanın en büyük felaketlerinden biri olan Çernobil nükleer kazası nasıl, nerede, ne zaman meydana gelmiştir? Bu kazanın ayrıntıları, insanlar ve Türkiye üzerindeki etkileri nelerdir?

Çernobil patlaması nasıl yaşandı?

25 Nisan 01:00 reaktörün gücü düşürülmeye başlandı. 13:00'de reaktör gücü % 50'ye düşürüldü. Test gereği türbinlerden biri devre dışı bırakıldı, tüm buhar diğer türbine sevk edildi. Acil soğutma sistemi devreden çıkarıldı . Enerji ihtiyacı gereği reaktör bu durumda 9 saat çalıştırıldı. 23:10'da güç düşürülmesine devam edildi. 700 MW th 'a inilmeye başlandı.

26 Nisan 00:28 düşük güç değerinde lokal otomatik güç kontrolü zor olduğundan global otomatik güç moduna geçildi, ama güç durdurma ayarı 700 MW th 'a ayarlanmadığından güç seviyesi 30 MW th 'a düştü. Kalpteki buhar üretimi azaldı ve Ksenon konsantrasyonu yükseldi. 01:00'de işletme talimatlarının müsaade ettiğinden daha fazla sayıda kontrol çubuğu yukarı çekildi. Fazla reaktivite çok azaldığından reaktör ancak 200 MW th gücünde kararlı hale getirilebildi. RBMK reaktörlerinin bu güç seviyesinde çalışmaları güvenlik yönünden sakıncalı olmasına rağmen deneyin yapılmasına karar verildi. 01:03'te yedekte bekleyen 2 devridaim pompası devreye sokuldu. Fazlalaşan akış miktarı, buhar üretiminde azalmaya, buhar ayırıcılarındaki su seviyesinin düşmesine ve sistem basıncının azalmasına neden oldu. Buhar miktarının azalmasının oluşturduğu negatif reaktiviteyi karşılamak için kontrol çubukları daha da yukarıya çekildi. 01:19'da buhar ayırıcılarındaki su seviyesini yükseltmek için besleme suyu akış miktarı normal değerin üç misline çıkarıldı. 01:20'de soğutma kanalları içinde sıfıra yaklaşan buhar miktarı soğutucu sıcaklığını tüm kanal boyunca doyum sıcaklığına yaklaştırdı. 01:19:58'de sistem basıncını normale döndürmek için buhar baypas vanaları kapatıldı.

01:22:10'da buhar ayırıcılarındaki su seviyesinin normal değerine geldiğine karar verilip besleme suyu akışı ani olarak azaltılarak ısıl denge değerinin 2/3'üne indirildi. Zaten doyma sıcaklığına yakın olan soğutucu sıcaklığı yükseldi ve kanallarda kaynama başladı.

01:22:10'da aniden başlayan buhar üretiminin oluşturduğu pozitif reaktiviteye karşı güç seviyesini sabit tutabilmek için kontrol çubukları aşağıya çekildi. 01:22:45 buhar üretiminin yükselmesi durduruldu, sistem basıncı istenen değere getirildi. Nötron akısının kalbin yukarı kısımlarında birikme yaptığı, reaktörü acil olarak durdurmak için güvenlik kriterlerinin öngördüğünden daha az bir negatif reaktivitenin kaldığı tespit edildi. Bu durumda reaktörün hemen durdurulması gerekirdi, ancak deneye devam kararı alındı. 01:23:04'te deney için ayrılan 8 no'lu türbine giden buhar vanası kapatıldı. Zaten reaktörü otomatik durduran güvenlik sistemi de kapatıldığından sistem basıncı yükseldi, kalp içinden geçen soğutucu miktarı azalmaya başladı, bu da kaynamanın kanal girişinden itibaren başlamasına yol açtı. Bunun yanı sıra reaktör çalışma gücü ve termohidrolik bakımdan kararsız bir bölgedeydi. 01:23:21'de gücün yavaş olarak yükseldiği tespit edildi. 01:23:40'ta kumanda tablosunda acil durdurma sinyali yandı. Operatör reaktörü durdurma düğmesine bastı ve kontrol çubukları aşağıya doğru hareket etmeye başladı. 01:23:44'te güç seviyesi 4 saniye içinde nominal değerin 100 katına ulaştı. Kontrol çubuklarının düşme hızının yavaş olması güç yükselmesini önleyemedi.

Gücün kontrolsüz olarak yükselişi sonucu yakıtlar aşırı ısındı, yakıt zarfı eridi, sıcak parçalar suyla temas ederek buhar patlamasına neden oldu. Patlamanın meydana getirdiği şok 1000 ton'luk reaktör kapağını kaldırdı, kontrol çubukları kalpten dışarı fırladı, kalp içindeki yakıtın yaklaşık % 30'u eriyip parçalandı. Birinci patlamanın ardından birkaç saniye sonra ikinci bir patlama oldu. Bunun sebebi tam olarak anlaşılamamakla birlikte, grafit-buhar etkileşmesi gibi bir takım kimyasal reaksiyonlar sonucu olabileceği görüşü öne çıkmaktadır.

Çernobil nerede?

Çernobil nükleer santrali, kendisiyle aynı isme sahip olan kasabaya yakın bir konumda bulunmaktadır. Kasabanın konumunu aşağıdan görebilirsiniz.