Formula 1 – 2021 Bahreyn GP'si ve tartışmalı konulara yaklaşım

Formula 1, özellikle Netflix’in “Drive To Survive” (Hayatta Kalmak için Sür) dizisinden sonra dünyada hiç olmadığı kadar popüler. Sporu pazarlayan firmalar ve sporun yönetimi bu popülerliğin keyfini sürüyor. Sürmekte de haklı.

Formula 1, pandemiden hemen önce 4,5 milyar dolarlık rekor gelire ulaşmıştı. 2020’de pandeminin etkisiyle gelirler 1,5 milyar dolar seviyesine gerilese de 2021’de yeniden atağa geçti. 2022 sezonundaysa diğer bir rekor yılı olacağını düşünüyorum. 2022’de devreye girecek yeni kuralların getirdiği heyecan, rekor sayıda yarış yapılacak olması ve her gün aldığımız yeni sponsorluk haberleri bu savımı doğrular nitelikte.

Seyircinin ve gelirin artışının getirdiği olumlu havaya rağmen bazı eksiklikleri de görmezden gelemeyiz. Sporu izlemeye katılan yeni kitle gelirleri ve heyecanı artırmış olabilir. Ama Formula 1 yönetiminin seyirci sayısının artışına şeffaflık ve doğru bilgi üretimi anlamında yaklaştığını söyleyemeyiz. Bu sayede de genç, heyecanlı, ama kural bilgisi sınırlı bir seyirci kitlesiyle karşı karşıya kaldık. Bunun sonucunda motor sporlarının felsefesine aykırı yorumlar ve önermeler karşımıza çıkar oldu.

Şimdi kısaca özellikle 2021 Bahreyn yarışında yaşanan tartışmalar özelinde problemli pozisyonlara yaklaşım biçimimizle ilgili kısaca yorumlama yapalım. Böylece 2022 sezonundaki tartışmalara da daha farklı yaklaşma şansımız olacaktır.

Bahreyn pist sınırları (track limits) konusu

2021 sezonunda tartışmalar henüz sezonun ilk yarışında patlak vermeye başladı. Yarış boyunca Hamilton’ın pek çok defa pist sınırlarını dikkate almadan döndüğü dördüncü viraj tartışmaları ateşledi. Hamilton tam 29 defa pist sınırlarını ihlal ettikten sonra Red Bull’dan “pist sınırları” için itiraz geldi. Jonathan Wheatley’nin telsizden yaptığı itirazdan sonra Masi, Mercedes’i ve Hamilton’ı uyardı. Bunun üzerine Hamilton o virajı kerb’lerin üzerinden almaya başladı. Yarışın son turundaki ikili mücadele sırasında Hamilton, Verstappen’a dış çizgiyi bıraktı. İkili mücadele sırasında pist dışına taşan ve geçişi pist dışından tamamlayan Verstappen, hakem heyetinin aldığı kararla kazandığı yeri Hamilton’a geri verdi. Böylece yarışı Hamilton kazandı.

Sosyal medyada hemen tartışmanın fitili ateşlendi. Temel soru şuydu: Bütün yarış boyunca Hamilton’ın kullandığı yeri Verstappen kullanınca neden cezanın eşiğine geldi? Neden kazandığı yeri verdi?

Aslında son derece basit açıklaması olan bir konuyla ilgili bu denli çok tartışma çıkması da adeta bilgi kirliliğinin ve eksikliğinin bir sonucuydu.

Anlatayım.

Tüm yarış hafta sonlarında yarış direktörü, o hafta sonuyla ilgili bilgi metni (Event Notes) yayınlar. Bu bilgilendirme metninde pistle ilgili tüm bilgiler yer alır. Güvenlik aracı çizgileri, pitler, sınırlandırıcı tüm kurallar vs. Bu metinde “Pist Sınırları” (Track Limits) başlığı yer alır. Pist sınırları, bir pilotun “belli virajlarda” yarış pistinden ne kadar taşabileceğini açıklar. Pist dışına taşmanın zaman avantajı getireceğinin düşünüldüğü virajlara böylece sınırlama getirilir. Ve pisti “esneten” pilotların avantaj yakalaması engellenir. Antrenmanlarda ve sıralamalarda pist sınırlarının aşıldığı turlarda, pilotların o turdaki dereceleri silinir. Yarıştaysa pist sınırlarına uymayan pilotların o turdaki dereceleri silinir. İhlalin tekrarlanması durumunda (çoğunlukla 3 kere) pilot önce uyarılır, sonra cezalandırılır. Ceza kazanılan avantajın büyüklüğüne göre 5 veya 10 saniye seçeneklerinden biri olur.

Peki Bahreyn’de ne oldu?

Aslında olan şuydu: Cuma akşamı yarış direktörü ve pilotların yaptığı toplantıda (Driver’s Briefing) dördüncü viraj konuşuldu. Toplantıda, dördüncü virajdaki pist sınırlarının antrenmanlarda ve sıralamalarda dikkate alınacağı, ancak yarışta dikkate alınmayacağı açıklandı. Bu doğrultuda 26 mart 2021 tarihinde yarış notları versiyon 2 yayınlandı (Event Notes Version 2). Aşağıda bu konuyla ilgili 21 numaralı maddenin resmi mevcut.

Yani konu netti: Cuma ve cumartesi günleri dördüncü virajda pist sınırlarına dikkat edilecek. Pazar günüyse dikkat edilmeyecekti.

Bunun gerekçesi de şuydu: Tek turda bir pilot o virajı geniş alarak zaman avantajı yakalayabilirdi. Ama yarış gibi uzun soluklu bir süreçte o alanın devamlı kullanımın avantaj getirmeyeceği düşünülmüştü. Çünkü uzun vadede virajın hemen dışındaki suni çimin ve çakıl alanın pilotlara yarardan çok zarar getireceği düşünülmüştü (Lastik hasarı, lastiklerin çakılda kirlenerek daha çabuk eskimesi, suni çim alanın uzun vadede yol tutuşu olumsuz etkilemesi vs).

Sonuç olarak, Bahreyn’de dördüncü viraj yarış içinde “pist sınırları” kavramının dışında bırakılmıştı.

Fakat yarış içinde olaylar farklı gelişti. Red Bull, Hamilton’ın dördüncü virajda pist sınırlarına uymadığını ve uyarılması gerektiğini yarış direktörüne bildirdi. Yarış direktörü de bu itirazı haklı görerek Mercedes’i bu konuda uyardı. Bu nedenle yarış sırasında Hamilton telsizden, yarıştan sonra da Toto Wolff mikrofonlara, “Yarış sırasında kural değişti.” itirazını yaptı. Mercedes kısmen haklı. Eğer yarıştan önce o virajdaki çakıl alan doğal sınır olarak kabul edildiyse, yarış içinde bunun değiştirilmesinden rahatsız olmaları doğal.

Burada Mercedes’in haksız olduğu bir yan da var. Çünkü eğer pistin bir bölgesinde, pist sınırlarının aşılması avantaj sağlıyorsa yarış direktörü buna müdahale etmek istemiş olabilir.

Ama bence doğru yol Red Bull’a verilecek şu yanıtta yatıyordu: “Eğer o alanın kullanılmasının tur derecesi açısından avantaj getirdiğine inanıyorsanız, siz de kullanın. Çünkü dördüncü virajın pist sınırları olarak değerlendirilmeyeceği yarış notlarında belirtilmişti.”

Verstappen’ın geçişi neden legal kabul edilmedi?

Yanıt basit. Yanıt yine Yarış Notları Versiyon 2 içinde var. Madde 21.2.b) diyor ki: “Yarış içindeki [bu virajda gerçekleşecek] tüm olaylarda, sporun kuralları (Sporting Regulations) madde 27.3 geçerli olacaktır.”

Kural kitabındaki madde 27.3 ikili mücadeleleri düzenler. Yani pilotların bu viraj sırasındaki ikili mücadeleleri sporun anayasası olan Sporting Regulations’a göre düzenlenecekti.

Madde 27.3 kısaca der ki: “Pilotlar ikili mücadelelerde pist dışına çıkamaz. Pisti belirleyen beyaz çizgiler pist sınırları olarak kabul edilir, kerbler piste dahil olarak kabul edilmez. İkili mücadele sırasında pist dışına çıkan pilot piste dönerken rakiplerini tehlikeye atmamalı veya piste dönerken kalıcı avantaj sağlamamalı.”

Sonuç olarak “Yarış Notlarında”, ikili mücadeleler sırasında dikkate alınacak kural da net bir şekilde belirtilmiş.

Karışık mı? Değil. Son derece basit. Pist sınırları ve ikili mücadeleler farklı maddelerde düzenleniyor.

Yine de işin ilginç yanı, belki de Red Bull en başta pist sınırları konusuna itiraz etmeseydi, Verstappen’ın geçişine kimse karışamayacaktı. Ama Red Bull’un kendi baskısıyla yarış sırasında dördüncü viraj pist sınırları kapsamına alındı. Bu virajın önemi vurgulanmış oldu. Böylelikle Verstappen’ın bu virajdaki pist sınırları dışından geçişi daha çok dikkat çekti. Bir anlamda Red Bull, kendi ayağına kurşun sıkmış oldu.

Leclerc yarıştan sonra yaptığı, “Red Bull yönetimi sürücü toplantılarını ve yarış notlarını daha iyi takip etmeli.” açıklamasıyla bence en doğrusunu söylemiş oldu.

Bu tartışmadan çıkarılabilecek sonuçlar

Bu tip konuları tartışmaya başlamadan önce yapılacak şey basit: okumak.

1. Yarış hafta sonlarında ilk olarak perşembe günü yayınlanan yarış notlarını (Event notes) okumak bu sporu takip etmenin olmazsa olmazıdır.

2. Hafta sonu boyunca FIA’nın sitesini takip ederek yarış notlarının güncellemelerini takip etmek önemli. Yarış notlarının her güncellemesi yeni bir versiyon numarasıyla açıklanır. Event Notes Version 2, Event Notes Version 3 gibi. Notlardaki her güncelleme mor renkli yazılarla belirtilir. Böylece kolaylıkla takip edilebilir.

3. Çıkan hakem kararlarının gerekçelerini okumak da önemlidir. Karar hangi maddeye atıf yapılarak verilmiş? Atıf yapılan madde o konu özelinde doğru mu? Değilse neden?

4. Geçmişte benzer konularda nasıl karar verilmiş? Bugünkü karar, geçmiş kararlarla uyum içinde mi? Değilse, bugün farklı karar verilmesinin nedeni iyi gerekçelendirilmiş mi?

Tüm bu parametreler değerlendirildikten sonra sağlıklı bir tartışma zemini yakalamak mümkün.

Aslında bu yazıda biraz da kendi yaklaşımımı anlatmış oldum. 2022’de de bu yaklaşımım devam edecek.

Fırat KESKİN